کلیپ روز یازدهم: اثبات خدا از منظر دو آتئیست
گزیده‌ای از بسته آموزشی مرزبانی اعتقادی
متن روز یازدهم: هم ببین چه می‌گوید، هم ببین که می‌گوید
خوارج گروهی تندرو بودند که ابتدا در کنار امام(علیه السلام) علیه معاویه می‌جنگیدند و سپس بر اثر فتنه عمرو بن عاص و بر سر نیزه کردن قرآن‌ها، علیه امام زمانشان موضع گرفتند. آنان هم مخالف امام(علیه السلام) شدند و هم با معاویه دشمنی داشتند و منافقانه شعار می‌دادند هیچ حکم و حکومتی نیست مگر برای خداوند. در پشت آن شعار، این هدف را دنبال می‌‌کردند که نه حکومت در دست امام باشد و نه در دست معاویه. ولی آیا جامعه بدون یک حکومت، می‌تواند دوام پیدا کند؟ جامعه انسانی هر چه بزرگ‌تر باشد نیازش به داشتن یک نظام حکومتی بیشتر می‌شود. آیا مانعی دارد حقّ حکومت بر آدمیان را که خاصّ خداوند است، خودِ خداوند، به حجّت و ولیّ خود واگذار کند؟
امام(علیه السلام) غیر از تحلیل خود پیام، به پشت پرده بیان پیام و شخصیّت گویندگان نیز توجّه دارند. حضرت می‌فرمایند آن‌ها از یک کلام حق، قصد و نیّت نتیجه‌ای باطل را دارند؛ باید اراده پشت این پیام را هم دید.
در سخنی دیگر، خودِ امام(علیه السلام) ملاک و معیار جالب و حکیمانه و مهمّ دیگری را نیز معرّفی می‌کنند که در چه مواقعی لازم است به جستجو در مورد گویندگان یک پیام پرداخت و در چه مواقعی ضرورت چنین کاری کمتر می‌شود. ایشان چنین می‌فرمایند:
«إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّر.»1
هر گاه نیکوکاری بر روزگار و مردم آن غالب آید، اگر کسی به دیگری گُمان بد برد، در حالی که از او عمل زشتی آشکار نشده، ستمکار است، و اگر بدی بر زمانه و مردم آن غالب شود و کسی به دیگری خوش‌گمان باشد، خود را فریب داده است.
در این فرمایش، امام(علیه السلام) تصریح می‌کنند خوش‌گمانی در زمانی که فریب و فریب‌کاری به صورت عمومی رشد یافته، نوعی خود‌فریبی است.
در یک گام بالاتر، در کتاب شریف کافی نیز تصریح به ضرورت فرستنده‌شناسی در موضوع «اخذ علم و معارف» شده است؛ آن‌جا که به نقل از امام باقر(علیه السلام) آورده است:
«... عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) فی قَوْلِ اللّهِ عز و جل <فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ> قَالَ: قُلْتُ مَا طَعَامُهُ> قَالَ: عِلْمُهُ الَّذِي يَأْخُذُهُ عَمَّنْ يَأْخُذُه.»2
از امام باقر(علیه السلام) در مورد گفتۀ خداى عزّ و جل که «باید آدمى به خوراک خود نگاه کند» سؤال شد که: «مقصود از این خوراک چیست؟» فرمود: «علمى که اخذ مىکند، بنگرد از چه کسى اخذ مىکند.» (چون علم، خوراک روح انسانى است.)
جالب آن است که خود قرآن کریم نیز تصریح دارد که:
<يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ>3
اى کسانى که ایمان آوردهاید، اگر فاسقى برایتان خبرى آورد، نیک وارسى کنید، مبادا به نادانى، گروهى را آسیب برسانید و [بعد] از آنچه کردهاید، پشیمان شوید.
یعنی باید فرستنده را شناخت و اگر تشخیص دادیم او فاسق است، دقّت و مراقبت بیشتری در پذیرش سخن وی به خرج دهیم.
1 - نهج البلاغه، حکمت 114، ص489.
2 - اصول کافی، ج1، ص50.
3 - سوره حجرات، آیه 6.
گزیده‌ای از دوره «سواد رسانه‌ای»، کتاب «مهندس مخفی»