کاربرد هوش مصنوعی در آموزش

معلم دیگر دست‌تنها نیست! یک دستیار هوشمند در کنار شماست.

دنیا به سرعت در حال پیشرفت است و تنوع و گستردگی موضوعات، طیف وسیعی از سلائق گوناگون را در افراد ایجاد کرده‌است. در یک مغازه که می‌رویم، باید اصطلاحا «جنسش جور باشد» وگرنه بخشی از مشتریانش را از دست می‌دهد.

معلم هم سر کلاس درس با دانش‌آموزانی مواجه است که هر روز با سرعت زیادی، با دنیای مدرن آپدیت می‌شوند و رسیدن به دنیای آن‌ها برای معلم کار سخت و زمان‌بری است. از طرفی هم اگر معلم در این مسابقه، نتواند خود را به دانش‌آموزان برساند، بازنده است.

آماده کردن طرح درس های جذاب، متنوع و به‌روز، که مناسب با فضای کلاس باشد، به علاقه‌مند کردن دانش‌آموزان بسیار کمک می‌کند و انگیزه آن‌ها برای همراهی و مشارکت در کلاس افزایش می‌یابد. اما هر معلم دغدغه‌های شخصی خودش را دارد و نمی‌تواند برای هر درسی انقدر زمان بگذارد، ضمن اینکه هر معلمی هرچقدر هم خلاق، بالاخره اگر خود را با دنیای مدرن تطبیق ندهد، ایده‌هایش تمام می‌شود یا کهنه می‌شود و از دانش‌آموزان عقب می‌ماند.

در این میان، ابزاری وجود دارد که به معلم کمک می‌کند با سرعت بیشتری حرکت کند، خلاقیتش افزایش یابد، و خود را تا حدی به روز نگه دارد، و آن ابزار هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی چیست

هوش مصنوعی شبیه‌سازی توانایی‌های فکری انسان توسط ماشین است. این تکنولوژی باعث می‌شود کامپیوترها یا دستگاه‌های دیجیتال، قابلیت خواندن، فهمیدن، نوشتن، ایجاد کردن، و آنالیز کردن را پیدا کنند. 

اهمیت هوش مصنوعی برای معلمان، آن است که هوش مصنوعی مثل یک دستیار قدرتمند عمل می‌کند که سرعت کار را افزایش می‌دهد و برای ایجاد تنوع درسی، به معلم کمک می‌کند. حوزه‌های استفاده از هوش مصنوعی بسیار گسترده و متنوع است. استفاده از هوش مصنوعی برای هر معلم می‌تواند در حوزه‌های پیدا کردن ایده طرح درس، خلاصه کردن چندین صفحه از یک کتاب، کمک به طراحی سوال و ارزیابی دانش‌آموزان و... انجام شود. 

کاربردهای هوش مصنوعی

مربی اعتقادی می‌تواند در موارد متعددی، از هوش مصنوعی در آموزش‌های اعتقادی خود استفاده کند. برای نمونه به مثال‌های ذیل توجه کنید:

- کاربرد اول) ساخت طرح درس با هوش مصنوعی

از ویژگی‌های طرح درس روزانه، تنظیم مراحل آموزش است که مسلما اولین مرحله آموزشی که شروع بحث است، مهمترین نقش را در علاقه‌مند ساختن دانش‌آموزان دارد. هوش مصنوعی به معلم کمک می‌کند تا طرح درس‌های مناسب ارائه دهند. منتها باید با روش استفاده از هوش مصنوعی آشنایی داشته باشیم.

برای نمونه، ما از هوش مصنوعی Gemini خواستیم که برای یک مربی دینی، طرح درسی جذاب ارائه دهد درمورد اثبات واجب الطاعه بودن امام، برای ده مخاطب 12 ساله، به مدت 1 ساعت، که از شیوه غیرمستقیم‌گویی استفاده کند. نتایج حاصله به طور خلاصه بدین گونه بوده است:

طرح درس جذاب: سفری به دنیای شگفت‌انگیز امامت!

موضوع: ماجراجویی در قلمرو امامت!

مخاطب: 10 دختر جسور 12 ساله، آماده کشف رمز و رازهای رهبری!

مدت زمان: 60 دقیقه (آماده برای یک سفر هیجان‌انگیز!)

اهداف:

• تبدیل شدن به یک کاوشگر ماهر در دنیای امامت.
• کشف گنجینه‌های حکمت و عدالت در قلمرو امام.
• یافتن کلید وحدت و انسجام در سرزمین رهبری.

مواد و وسایل:

• نقشه راهنمای سفر: تخته وایت‌برد یا  flipchart 
• قطب‌نما و ابزار کاوش (ماژیک یا گچ)
• گنجینه دانش (برگه و قلم برای دانش‌آموزان)
• نقشه‌های باستانی (منابع معتبر دینی)

مراحل سفر:

مرحله 1: گام نخست: آماده‌سازی برای ماجراجویی (10 دقیقه)

• با یک طوفان فکری، ذهن خود را برای کشف ناشناخته‌ها گرم کنید!
• از شما می‌پرسم: اگر رهبر یک سرزمین بودید، چه وظایفی بر عهده داشتید؟
• با هم، نقشه‌ای از ویژگی‌های یک رهبر ایده‌آل ترسیم می‌کنیم.

مرحله 2: سفری شگفت‌انگیز به سرزمین امامت (40 دقیقه)

• بخش اول: رمزگشایی از نقشه راه (20 دقیقه) 
  • با قطب‌نمای عقل و منطق، به دنبال ردپایی از امام در تاریخ می‌گردیم.
  • با رمزگشایی از آیات و روایات، گنجینه‌های حکمت و عدالت امام را کشف می‌کنیم.
  • با مثال‌های ملموس و داستان‌های جذاب، نقشه راه را برای درک آسان‌تر ترسیم می‌کنیم.
• بخش دوم: کاوش در قلمرو امام (20 دقیقه) 
  • با عبور از غارهای دانش، به رازهای رهبری امام پی می‌بریم.
  • با حدیث ثقلین، غدیر خم و... به عنوان قطب‌نمای خود، مسیر را پیدا می‌کنیم.
  • با صبر و حوصله، به دنبال گمشده‌های این سرزمین (شأن نزول آیات و سند روایات) می‌گردیم.

مرحله 3: بازگشت به خانه و به اشتراک گذاشتن تجربیات (10 دقیقه)

• با مرور نقشه راه، دستاوردهای خود را در این سفر مرور می‌کنیم.
• از گنجینه‌های حکمت و عدالت امام در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنیم.
• با هم، داستان‌هایی از اطاعت از امام و تأثیر آن در زندگی خود تعریف می‌کنیم.

فعالیت‌های تکمیلی:

• تبدیل شدن به یک خبرنگار و مصاحبه با امام در مورد وظایف و رسالتش.
• نوشتن یک داستان تخیلی در مورد سرزمین امامت و نقش خود در آن.
• طراحی یک پوستر یا نقاشی با موضوع اطاعت از امام.

نکات:

• در طول سفر، از طنز، بازی و فعالیت‌های گروهی برای سرگرم کردن کاوشگران کوچک استفاده کنید.
• با لحنی جذاب و پرشور، داستان‌ها و مثال‌ها را روایت کنید تا شور و اشتیاق را در دل کاوشگران زنده نگه‌دارید.
• به خلاقیت و ایده‌های کاوشگران خود بها دهید و از آن‌ها برای غنی‌تر شدن سفرتان استفاده کنید.
• در پایان سفر، از کاوشگران بخواهید که تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از آن‌ها برای بهبود سفرهای بعدی بازخورد بگیرید.

منابع:

• کتاب‌های دینی پایه هفتم و هشتم (گنجینه‌ای از داستان‌ها و آموزه‌های امامت)
• احادیث و روایات مربوط به امامت (قطب‌نمای سفر شما)
• منابع اینترنتی معتبر (نقشه‌های باستانی برای راهنمایی)

با آرزوی سفری پرماجرا و پربار در دنیای شگفت‌انگیز امامت!

- کاربرد دوم) ساخت عکس با هوش مصنوعی

اگر می‌خواهید عکسی بسازید که دانش‌آموزان تا حالا ندیده‌اند و اصطلاحا یونیک باشد، از هوش مصنوعی مثل Copilot استفاده کنید.

ما برای نمونه از این برنامه خواستیم تصویری از یک دانش‌آموز پسر که در حال تحلیل کردن متن باشد، بسازد. هوش مصنوعی این تصویر را ساخت:

از هوش مصنوعی خواستیم دانش‌آموز، جدی نباشد بلکه کمی او را راضی نشان دهد:

سپس از ابزاری برای حذف عکس با هوش مصنوعی به نام magicstudio استفاده کردیم و از آن خواستیم چراغ مطالعه را از تصویر حذف کند:

حالا می‌توانیم این عکس را به دانش‎‌‌‌آموزان خود نشان دهیم!

- کاربرد سوم) ساخت پاورپوینت با هوش مصنوعی

فرض کنید معلمی می‌خواهد برای دانش‌آموزان یک پاورپوینت آماده کند، اما به قدری عجله دارد که می‌خواهد صفر تا صد را خود هوش مصنوعی انجام دهد. از Slidesgo استفاده می‌کند و از آن می‌خواهد 8 صفحه اسلاید بسازد با موضوع: «وظایف شیعیان در دوران غیبت». این هوش مصنوعی یک پاورپوینت ارائه می‌دهد که یکی از اسلایدهای آن، چنین است:

حال می‌توان این اسلایدها را شخصی‌سازی کرد. یعنی: می‌توان با ابزارهای ترجمه با هوش مصنوعی، آن را به زبان دلخواه ترجمه کرد، فونت و رنگ را تغییر داد و یا حتی عکس را عوض کرد:

برخی ابزارهای دیگری برای ساخت پاورپوینت با هوش مصنوعی در سایت فرادرس معرفی شده است.

- کاربرد چهارم) طراحی سوال با هوش مصنوعی

ما قسمتِ ابتدای همین مقاله را به هوش مصنوعی chatgpt دادیم و از او خواستیم که از آن قسمت سوال طراحی کند. نتیجه‌ای که داد چنین بود:

«چگونه ابزار هوش مصنوعی می‌تواند به معلم در افزایش سرعت و خلاقیت در تدریس کمک کند؟»

مجدد از chatgpt درخواست کردیم که از پاراگراف دوم مقاله‌ی تعریف سواد رسانه ای (منتشر شده در سایت بصائر) یک سوال امتحانی طراحی کند. پاسخ آن، چنین بود:

«چرا طراحان الگوهای آموزش سواد رسانه‌ای به طراحی سؤالات کلیدی پرداخته‌اند و این سؤالات چگونه به تحلیل‌گران کمک می‌کنند؟»

و حتی خود، پاسخ سوال را نیز اضافه نمود:

«طراحان الگوهای آموزش سواد رسانه‌ای به طراحی سؤالات کلیدی پرداخته‌اند تا به منظور تسهیل در آموزش و خارج کردن فراگیر از خلاء، او را در مسیری مناسب برای رسیدن به مهارت نقد هوشمندانه پیام‌های رسانه‌ای قرار دهند. این سؤالات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به منزله سکّوی پرشی عمل می‌کنند و جستجو برای پاسخ دادن به آن‌ها تحلیل‌گر را وارد فضای «نقد و بررسی هوشمندانه پیام» خواهند کرد.»

برای طراحی سوالات امتحانی با هوش مصنوعی، ابزارهای مختلفی موجود است که می‌توان با یک جستجو در گوگل، مناسب‌ترین آن را انتخاب کرد.

ابزارهای هوش مصنوعی

ابزار های هوش مصنوعی دائم در حال به‌روزرسانی است و نمی‌توان به طور قطعی، ابزارهای آن را نام برد. برای این منظور باید نیاز خود را در گوگل جستجو کنید تا ابزار مناسب با آن را به شما معرفی کنند. اما برخی هوش مصنوعی هایی که می‌توان با آن چت کرد عبارتند از:

• ChatGPT
• Gemini
• Bing

هوش مصنوعی برای معلم

در این نوشتار با اهمیت استفاده از هوش مصنوعی برای معلم آشنا شدیم. معلم می‌تواند برای کاربردهای مختلفی مثل ایجاد طرح درس، طراحی عکس و اسلایدهای پاورپینت و.... از هوش مصنوعی استفاده کند. ابزار های هوش مصنوعی متعدد است و باید درمورد انتخاب ابزار مناسب، به‌روز تصمیم گرفت. هرچند ما برخی ابزارهای رایج را در این مقاله معرفی کردیم.