مهارت نه گفتن از جمله مهارت های مهم زندگی است که در زندگی و روابط ما با دیگران بسیار تاثیرگذار است. همه‌ی ما گاهی با درخواست‌هایی روبه‌رو می‌شویم که نمی‌توانیم یا نمی‌خواهیم به آن‌ها پاسخ مثبت بدهیم، اما ممکن است گفتن «نه» در مقابل آن‌ها مشکل باشد. این مشکل ممکن است به دلایل متفاوت به وجود بیاید، گاهی با کسی رودربایستی داریم و نمی‌توانیم به او نه بگوییم، گاهی دیگران از ما انتظاراتی دارند و نمی‌خواهیم آن‌ها را ناامید کنیم، گاهی می‌خواهیم در جمعی پذیرفته شویم پس باید با درخواست‌هایشان هم‌گام شویم و ... خوشبختانه این مهارت قابل آموختن است. در این مقاله قصد داریم به چند نکته مهم و کلیدی درباره مهارت نه گفتن اشاره کنیم و روش‌های مودبانه نه گفتن را مرور کنیم.
چرا نه گفتن مشکل است؟
مهارت‌های زندگی، از جمله مهارت‌های ارتباطی، مهارت حل مسئله، مهارت مدیریت احساسات، تفکر نقادانه و ... به صورت ناگهانی در انسان به وجود نمی‌آیند. مهارت‌های زندگی از دوران کودکی و به تدریج در درون انسان شکل می‌گیرند. میزان تبحر ما در این مهارت‌ها وابسته به این است که ما از کودکی تاکنون چقدر این مهارت‌ها را آموخته‌ایم؛ چقدر در دیگران به ویژه افرادی که برای ما الگو بوده‌اند دیده‌ایم، و از همه مهم‌تر چقدر در زندگی تمرین کرده ایم. مهارت نه گفتن نیز از این قاعده مستثنی نیست. ناتوانی در نه گفتن ریشه در نیاموختن مهارت جرات مندی است. آموزش مهارت جرات مندی به کودکان از جمله آموزش‌های مهمی است که اغلب به صورت صحیح به آن پرداخته نمی‌شود. باید بدانیم که نه گفتن حق ماست و حتی گاهی وظیفه‌ی ما. دکتر علیرضا موذن در کتاب ترس زشت، ترس زیبا، فصلی از کتاب خود را به این دو حرفی حساس اختصاص داده است و درباره این که چه مواقعی باید نه بگوییم و چه مواقعی نباید نه بگوییم و اهمیت این موضوع توضیح داده اند.
در چه مواقعی نه بگوییم؟
ابتدا باید درخواست را ارزیابی کنیم. برای این کار می‌توانیم از خود بپرسیم: آیا این کار با اهداف من هماهنگ است؟ آیا زمان کافی برای انجام آن را دارم؟ آیا این کار در چهارچوب‌های اخلاقی یا شرعی من هست؟ آیا بله گفتن به سلامت من صدمه‌ای وارد می‌کند؟ این کار با دیگر وظایف من در تضاد نیست؟ پس از پاسخ به این سوالات شما می‌دانید که تصمیم درست چیست و باید آن را اعلام کنید. اگر با وجود این که می‌دانید باید «نه» بگویید، نمی‌توانید «نه» بگویید، حتما تا پایان مقاله همراه ما باشید.
اهمیت مهارت جرات مندی
موضوعات اخلاقی و مهارت‌های لازم برای زندگی فراوان است... اما کدام یک اولویت بیشتری دارد؟ باید از چه موضوعی آغاز کنیم تا با کمترین تلاش بیشترین بهره را ببریم؟ آیا می‌توان با فراگیری بیست درصد از مهارت‌های لازم برای بهتر زیستن به اندازه‌ی ۸۰ درصد از راه را پیمود؟ ما مدعی هستیم که مهارت جرات مندی یکی از آن مهارت‌هایی است که با آموختن آن می‌توانید گام بزرگی در بهتر زیستن بردارید.
با نگاهی ساده به دور و اطراف خود می‌توانیم ردپای نوعی ترس را پیدا کنیم. ترسی که به شدت بر تصمیمات ما تاثیرگذار است. ترس از نظر یا صحبت دیگران! این ترس علت بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی، اعتقادی و اخلاقی است. این موضوع در میان نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که در این دوران تایید جامعه و به ویژه تایید دوستان بسیار حیاتی به نظر می‌رسد. پس فراگیری این مهارت و آموزش آن از سنین کودکی بسیار مهم است.
اگر از منظر دینی نیز به این موضوع نگاه کنیم، اکنون در جامعه ارزش‌های دینی مورد تایید عموم نیست. پس اگر کسی مهارت جرات مندی را نیاموخته باشد به سادگی برای رسوا نشدن همرنگ جماعت می‌شود، و اعتقادات خود را کنار می‌گذارد.
اگر دوست دارید درباره موضوع مهارت جراتمندی اطلاعات بیشتری کسب کنید، دوره‌ی غیرهمزمان (آفلاین) مهارت جرات مندی در کانون فرهنگی بصائر برای عموم علاقه‌مندان به این موضوع تدوین شده است.
چگونه نه بگوییم؟
تاکید بر مهارت نه گفتن به معنای پرخاشگری، بی‌ادبی و مخالفت با دیگران در هر حالتی نیست. همان گونه که در مقالات قبلی درباره تعریف مهارت جراتمندی اشاره کردیم، مهارت جرات مندی به معنای توانایی بیان احساسات، عقاید و نیازها به شیوه‌ای مؤثر و احترام‌آمیز است. ما قصد داریم بیاموزیم چگونه محترمانه و در مواقع نیاز به دیگران نه بگوییم و در عقیده و نظر خود محکم باشیم. در این قسمت به چند راهکار ساده و کاربردی برای «نه گفتن» می‌پردازیم.
1. آماده باشید و پاسخ‌های احتمالی را درنظر بگیرید
در بسیاری از مواقع درخواست‌های دیگران قابل پیش‌بینی است. پس می‌توانیم از قبل درباره آن‌ها فکر کنیم تا در لحظه غافلگیر نشویم. مثلا فکر کنیم اگر پروژه‌ی جدیدی به من پیشنهاد شود، آیا مایلم آن را بپذیرم؟ شرایط من برای پذیرش پروژه چیست؟ یا مثلا اگر به مهمانی دعوت شوم می‌توانم برنامه‌های دیگر خود را کنسل کنم؟ کدام کارها برای من از اولویت بالاتری برخوردار است؟
اگر از پیش درباره اولویت‌ها و خط قرمز‌های خود فکر کرده باشید، می‌توانید پاسخی مطمئن و حساب شده بدهید. البته در مواقعی ممکن است برای دادن پاسخ نیاز به زمان و بررسی شرایط داشته باشید. در این گونه موارد مودبانه برای دادن پاسخ درخواست زمان کنید، اما اگر جواب شما از پیش مشخص است، آن را به تعویق نیندازید.
2. بله اما نه! یک راه دیگر پیشنهاد دهید
گاهی می‌توانید به جای پاسخ نه، با پرسیدن سوال و باز کردن علت درخواست، راه حل دیگری را پیشنهاد دهید که نیاز شخص درخواست کننده را برطرف کند. در این حالت شما دقیقا همان درخواست را انجام نداده‌اید اما راهکار دیگری پیدا کرده اید که برای هر دوی شما مفید است. مثلا شخصی از شما می‌خواهد در کار در یک جلسه کاری حاضر شوید و شما به دلایلی امکان حضور ندارید. می‌توانید پیشنهاد دهید: من می‌توانم در همان روز در یک کنفرانس آنلاین با شما داشته باشم تا درباره این موضوع صحبت کنیم؛ یا می‌توانم هفته‌ی بعد در جلسه حضور پیدا کنم.
3. از عبارت‌هایی که با «من» شروع می‌شوند استفاده کنید
به جای متهم کردن طرف مقابل، شرایط و احساسات خود را بیان کنید. مثلا به جای آن که بگویید: «درخواست شما غیر منطقی است!»، بگویید: «من تعهد و وظیفه‌ی دیگری دارم» یا به جای این که بگویید: «پیشنهادت اصلا مناسب نیست»، بگویید: «متشکر ولی من فکر می‌کنم این پیشنهاد مناسب شرایط کنونی من نیست». این کار باعث می‌شود شخص مقابل خود را در تقابل با شما حس نکند و از طرفی به احساس یا نظر شما درباره آن موضوع پی ببرد.
4. با قاطعیت صحبت کنید
اگر موضوع برای شما مهم است و پاسخ قطعی شما «نه» است، لحن و زبان بدنتان هم باید نمایانگر آن باشد. محکم نه بگویید و تسلیم فشار یا درخواست‌های مداوم نشوید. اگر شخص درخواست‌کننده بدون درنظر گرفتن پاسخ‌های شما مجدد درخواست خود را تکرار می‌کند، شما هم بدون درنظر گرفتن درخواست مجدد او پاسخ خود را تکرار کنید. اگر از ابتدا لحن شما دوستانه اما قاطع باشد، دیگران هم به تصمیم شما احترام می‌گذارند. به خاطر داشته باشید، شما موظف نیستید تمام دلایل خود برای پاسخ منفی را توضیح دهید.
5. مهربان باشید، هم با خود، هم با دیگران
به خود یادآوری کنید که نه گفتن بهتر از این است که بیش از حد متعهد شوید و احساس غرق شدن کنید. شما باید مراقب سلامت جسمی و روانی خود باشید و زمانی را هم برای استراحت و کارهای شخصی خود اختصاص دهید. اما فراموش نکنید مهربانی با خود به معنای این نیست که دست رد به سینه‌ی همه بزنید. باید با دیگران نیز مهربان بود. مهربانی با دیگران به معنای ایجاد روابط سالم، همدلی با دیگران، و کمک به نیازمندان است. تعادل میان این دو بسیار مهم است. همان طور که خداوند در قرآن درباره بخشش به دیگران می‌فرماید: وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا؛ و نه هرگز دست خود (در احسان به خلق) محکم به گردنت بسته‌دار، و نه بسیار باز و گشاده‌دار، که (هر کدام کنی) به نکوهش و درماندگی خواهی نشست.
6. رضایت خداوند، خط قرمز غیر قابل تغییر
شاید در امور شخصی و کاری اولویت‌ها با توجه به شرایط هر شخص متغیر باشد، اما در مورد احکام دینی و اعتقادات، خط قرمزهایی وجود دارد که قابل تغییر نیست. مثلا نمی‌شود به خاطر شرایط یا جو جامعه، نماز را کنار گذاشت. اگر کار شما مورد رضایت خداوند است، پس تردید به خود راه ندهید و محکم بایستید.
جمع‌بندی و نتیجه گیری
در این مقاله، به اهمیت مهارت نه گفتن و چگونگی تقویت آن پرداختیم. دریافتیم که ناتوانی در نه گفتن اغلب ریشه در ترس از قضاوت و عدم اعتماد به نفس دارد. اما با تمرین و آگاهی، می‌توانیم این مهارت را تقویت کنیم. یاد گرفتیم که چگونه با قاطعیت، احترام و صداقت، نه بگوییم و در عین حال، روابطمان را حفظ کنیم. همچنین، اهمیت تعیین حدود شخصی و اولویت‌بندی تعهدات را مورد بررسی قرار دادیم. به یاد داشته باشیم که نه گفتن، نشانه‌ی ضعف نیست، بلکه نشانه‌ی احترام به خود و دیگران است. با تقویت این مهارت، می‌توانیم زندگی سالم‌تر، شادتر و پربارتری داشته باشیم.
ایتا
بله
اینستاگرام
دیدگاه خود را بنویسید