جرات مندی یک ابزار ارتباطی ضروری برای بیان محترمانه نظرات شما است. تمرین جرات مندی می‌تواند عزت نفس شما را افزایش داده و به شما در ایجاد تغییرات مثبت در سازمانتان کمک کند. محیط کار بدون جرات مندی مثل یک جاده پر از دست‌انداز است. اگه نتوانید نظرتان را بگویید یا از حق خود دفاع کنید، استرس و ناراحتی شما بیشتر می‌شود و روابطتان با همکاران و مدیران آسیب می‌بیند. برخورداری از این مهارت کلیدی، اعتماد به نفس را بالا می‌برد، تعارض‌ها را کم می‌کند و حتی می‌تواند به پیشرفت شغلیتان کمک کند.
تصور کنید در یک جلسه کاری هستید و رئیس از شما می‌خواهد پروژه‌ای را قبول کنید که وقتش را ندارید. دلتان می‌خواهد بگویید «نه»، ولی ترس از واکنش مدیر یا فکر این که «بی‌ادبی به نظر می‌رسد» جلوی خود را می‌گیرد. در آخر با اکراه می‌گویید "باشه" و بعد با استرس و ناراحتی به کارهایتان اضافه می‌کنید. این موقعیت برای خیلی‌ها آشناست، اما راه‌حل آن چیست؟ جراتمندی! جراتمندی یعنی بتوانید نیازها و حقوق خود را با احترام و صراحت بیان کنید. در این مقاله، تعریف و اهمیت جراتمندی و راهنمایی‌هایی برای نشان دادن رفتار قاطعانه در محیط کار را توضیح می‌دهیم.
جرات مندی چیست؟
جراتمندی احساسی است که افراد را قادر می‌سازد نظرات خود را بیان کرده و همزمان به دیدگاه‌های همکاران خود احترام بگذارند. کارمندان می‌توانند از ایده‌آل‌های خود دفاع کنند و در عین حال روابط مثبتی با هم‌تیمی‌ها و مدیران خود داشته باشند. در این سبک رفتاری، برخلاف پرخاشگری، به احساسات دیگران توجه می‌شود. همچنین به دلیل ارائه قاطعانه پیام، با منفعل بودن متفاوت است. با داشتن این مهارت، کارمندان تعادلی بین پذیرش درخواست‌های دیگران و برآورده کردن منافع خود پیدا می‌کنند. صداقت و احترام دو موضوع کلیدی در روابط جراتمندانه است.
پیش از آن که بیشتر درباره مهارت جرات مندی و راهکارهای رسیدن به این مهارت صحبت کنیم، مهم است که سایر سبک‌های ارتباطی موجود را بشناسید. چرا که ممکن است به راحتی به آن‌ها گرایش پیدا کنید، و گاهی ممکن است آن رفتارها را با رفتار جراتمندانه اشتباه بگیرید و به ارتباطات خود آسیب بزنید.
شناخت رفتار منفعلانه و سلطه‌جویانه
یکی از رایج‌ترین انواع رفتارها اگر تمایل به دوری از رویارویی دارید، رفتار منفعلانه است. این زمانی است که شما مطیع هستید و در یک اختلاف به سرعت عقب‌نشینی می‌کنید، ترجیح می‌دهید به جای اصرار بر دیدگاه خود، بله بگویید یا با دیدگاه دیگری موافقت کنید. ممکن است این رفتار یک استراتژی خوب برای حفظ روابط کاری مثبت با همکارانتان به نظر برسد، اما منفعل بودن در واقع می‌تواند باعث احساس رنجش شما شود. عدم ایستادگی برای نظرات خود می‌تواند آن‌ها را کم‌ارزش جلوه دهد، و در نتیجه نادیده گرفته و دور انداخته می‌شوند.
در طرف دیگر طیف، رفتار پرخاشگرانه یا سلطه‌جویانه قرار دارد. باید حواستان باشد که این گونه رفتار را جراتمندانه تلقی نکنید. افراده سلطه‌گر معمولا از خشم و ارعاب برای اعمال کنترل استفاده می‌کنند. این افراد بدون شنیدن نظرات دیگران و توجه به احساسات آن‌ها در تلاش هستند تا با استفاده از هر ابزاری، نظر خود را به کرسی بنشانند. رفتار پرخاشگرانه می‌تواند به روابط شما آسیب برساند، زیرا نشان می‌دهد که شما به دیدگاه‌های دیگران علاقه‌مند نیستید و می‌تواند منجر به از دست دادن کامل احترام شود. در نتیجه، به هر حال احتمالاً راه خود را پیش نخواهید برد.
در این نوع ارتباط شاید پرخاشگری به صورت صریح و مستقیم نباشد. اگر به جای بیان رو در روی نظرات، به طور غیر مستقیم مخالفت خود را نشان می‌دهید یا در گفت وگوهایتان از عبارات کنایه‌آمیز استفاده می‌کنید، این رفتارها نیز خصمانه هستند و می‌توانند روابط را از بین ببرند.
جرات مندی در محیط کار
جراتمندی برای تقویت روابط معنادار در محیط کار مهم است. شما می‌توانید با خیال راحت نظر خود را بیان کنید، حتی اگر با همکارانتان متفاوت باشد. نشان دادن احترام به دیدگاه‌های دیگران می‌تواند شما را قادر سازد اختلافات را حل کرده و به طور کارآمد با هم کار کنید. جراتمندی بسته به نقش سلسله مراتبی شما می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود.
به این نکته مهم توجه داشته باشید که فرهنگ محیط کار هم بسیار مؤثر است. در بعضی از شرکت‌ها که روابط خیلی رسمی است یا رئیس‌محور است، باید با احتیاط بیشتری جرات مند باشید. ولی حتی در این موقعیت‌ها هم می‌توانید با لحن مناسب و زمان‌بندی درست، حرفتان را بزنید. مثلاً به جای این که در جمع بگویید: «این کار نمی‌شه»، در یک جلسه خصوصی با رئیستان مطرح کنید.
نمونه‌هایی از موقعیت‌هایی که نیاز به رفتار جراتمندانه بیشتر است، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درخواست افزایش حقوق از رئیس خود
- درخواست از یک همکار برای انجام سهم خود در یک پروژه
- عدم تحمل مزاحمت کسی
- پیشنهاد یک راه حل جایگزین
- گفتن "نه" به وظایف اضافی خارج از شرح وظایف شما
- حفظ مرزها
- بیان دیدگاه یا نقطه نظر خود
- پیشنهاد یک استراتژی یا مسیر اقدام دیگر
چگونه در محل کار جرات مند باشیم؟
جراتمندی در محیط کار مثل یک عضله است؛ اگر آن را تمرین کنید، قوی‌تر می‌شود. شاید در ابتدا سخت به نظر برسد، ولی با چند تا راهکار ساده می‌توانید کم‌کم این مهارت را در خودتان تقویت کنید و در موقعیت‌های کاری از آن استفاده کنید. در این جا چند روش عملی برای تقویت مهارت جرات مندی در محیط کار را مرور می‌کنیم.
1. زبان بدن و لحن صدا را جدی بگیرید
جرات مندی فقط در حرف زدن نیست، در حالت شما هم باید دیده شود. صاف بنشینید، شانه‌هایتان را عقب بدهید و موقع حرف زدن تماس چشمی داشته باشید. مهم است که نشانه‌های غیرکلامی شما با کلمات شما مطابقت داشته باشد و قاطعیت شما را تقویت کند. به همین ترتیب، مراقب لحن و حجم صدای خود باشید. لحن شما باید دوستانه اما قاطع باشد. همچنین لحن شما باید نه خیلی آرام باشد که جدی گرفته نشوید، و نه خیلی تند که پرخاشگر به نظر بیایید. مثلاً وقتی می‌گویید «نمی‌تونم این کار رو انجام بدم»، با یک لبخند ملایم و صدای مطمئن بگویید.
2. نظر خود را به وضوح بیان کنید
ارتباط موثر یک عنصر مهم جرات مند بودن است. اگر نظر خود را به گونه‌ای بیان کنید که برای آن‌ها قابل فهم باشد، همکاران شما راحت‌تر به قضاوت شما اعتماد می‌کنند. در این راستا باید مخاطب خود را بشناسید، مثلا اگر با یک مدیر صحبت می‌کنید، ممکن است نیاز باشد از زبان فنی‌تری استفاده کنید. نظر خود را روشن اما مختصر بگویید. مختصر بودن می‌تواند به شما در حفظ توجه مخاطب کمک کند. از حاشیه روی اجتناب کنید و نکات خود را مستقیماً توضیح دهید و به زمان همکار خود احترام بگذارید.
3. نیازهای خود را اعلام کنید
نیازهای خود را بدون عذرخواهی اعلام کنید. هنگام اعلام نیازهای خود، عذرهای متعدد ارائه ندهید؛ فقط آن‌ها را اعلام کنید. هنگام درخواست مرخصی، دلایل بی‌شماری ارائه ندهید، مانند این واقعیت که شما واقعاً درگیر مسائل خانوادگی بوده‌اید، سردرد داشته‌اید و یکی از همکارانتان اخیراً مرخصی گرفته است. در عوض، فقط قاطعانه درخواست مرخصی کنید و بگویید وقتی به کار برگردید آماده از سرگیری کار سخت خواهید بود.
4. مهارت نه گفتن را بیاموزید
در فرهنگ ما «نه» گفتن گاهی سخت به نظر می‌آید، چون نمی‌خواهیم دیگران را ناراحت کنیم. ولی یک «نه» ساده و مودبانه می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند. با مهارت جرات مندی، نه گفتن برای شما ساده تر می‌شود. مثلاً اگه رئیس شما از شما بخواهد که آخر هفته را هم کار کنید و واقعاً نمی‌توانید، بگویید: «ممنون که بهم اعتماد داری، ولی این هفته برنامه‌م پره و نمی‌تونم باشم.». درباره همین موضوع می‌توانید مقاله «مهارت نه گفتن» را مطالعه کنید.
5. برای مصالحه آماده باشید
مصالحه شامل ایجاد راه حلی است که به نفع هر دو طرف باشد. این می‌تواند نشان دهد که شما به نظرات همکار خود احترام می‌گذارید و مایل به فدا کردن برخی از ایده‌آل‌های خود هستید. مذاکره و رسیدن به توافق، همچنین می‌تواند یک رابطه مثبت بین شما و همکارتان به وجود آورد. سعی کنید خوب گوش کنید. نگرانی‌ها و نقطه نظرات طرف مقابل را در نظر بگیرید و با همفکری بررسی کنید در چه مواردی می‌توانید انعطاف داشته باشید و در چه مواردی باید روی نظر خود قاطعانه بایستید.
6. نگرش مثبت خود را حفظ کنید
حفظ نگرش مثبت می‌تواند به کاهش تنش‌های ناشی از تعارضات بین‌فردی کمک کند. در این راستا، خوش‌بینی در برخی موقعیت‌ها اثرات ارزشمندی به همراه دارد. رفتار جراتمندانه به همراه دید مثبت، از شما فردی منطقی می‌سازد و گفت‌وگو را خوشایند می‌کند. در ادامه، چند پیشنهاد ارائه شده است:
- پیش از مطرح کردن پیام خود، از مخاطبانتان به خاطر وقتی که در اختیارتان قرار داده‌اند تشکر کنید. همچنین، پرسیدن حال آن‌ها می‌تواند راهی برای ایجاد ارتباط صمیمی‌تر باشد.
- هنگام پاسخ به دغدغه‌های همکارتان، به او اطمینان دهید که دیدگاه‌هایش را درک کرده‌اید و برای آن‌ها ارزش قائل هستید. با تمرین گوش دادن فعال، ابتدا نکات مطرح‌شده توسط او را بازگو کنید و سپس به بیان نظرات خود بپردازید.
- پس از رسیدن به تفاهم، بار دیگر از مخاطبانتان برای همراهی و گفت‌وگو تشکر کنید. می‌توانید به آن‌ها یادآوری کنید که منتظر همکاری‌های آینده با ایشان هستید و از این موضوع استقبال می‌کنید.
این رویکرد نه تنها به بهبود روابط کمک می‌کند، بلکه فضایی سازنده و محترمانه را نیز تقویت می‌کند.
7. بازخورد بگیرید و خود را ارزیابی کنید
بعد از این که در موقعیتی قرار گرفتید و سعی کردید از مهارت جرات مندی استفاده کنید، از یه دوست یا همکار قابل اعتماد بپرسید: «به نظرت چطور بود؟». یا خودتان فکر کنید و ببینید در چه مواقعی می‌توانستید بهتر عمل کنید. مثلاً اگر در جلسه حرفی زدید و جواب خوبی گرفتید، نحوه بیان و راهکار خود را به خاطر بسپارید. این بازخورد به شما کمک می‌کند هر مرتبه بهتر عمل کنید.
8. دانش خود را بیشتر کنید
کتاب بخوانید یا در کارگاه‌های آموزشی شرکت کنید. مثلاً کتاب «وقتی می‌گویم نه، احساس گناه می‌کنم» از مانوئل اسمیت به تکنیک‌های روانشناسی کاربردی زیادی اشاره می‌کند. یا کتاب «ترس زشت، ترس زیبا» اثر دکتر علیرضا موذن به همین موضوع پرداخته و با استفاده از تکنیک‌های روانشناسی و معارف اسلامی یک سبک زندگی سالم را ارائه می‌دهد. کانون فرهنگی بصائر، دوره آفلاین «مهارت جرات مندی» را برای علاقه‌مندان به این موضوع تدوین کرده است. این دوره به صورت غیرهمزمان ارائه شده است تا هر زمان که فرصت دارید بتوانید از محتوای آن استفاده کنید. هر چه قدر اطلاعات شما بیشتر باشد، راحت‌تر می‌توانید از آن استفاده کنید.
خلاصه و جمع‌بندی
جرات مندی یک مهارت ارتباطی کلیدی است که به افراد کمک می‌کند تا نظرات و نیازهای خود را به طور محترمانه بیان کنند، در حالی که به حقوق دیگران نیز احترام می‌گذارند. این مهارت در محیط کار و روابط اجتماعی بسیار حائز اهمیت است، زیرا می‌تواند به افزایش عزت نفس، کاهش استرس، بهبود روابط و پیشرفت شغلی منجر شود. جرات مندی با رفتارهای منفعلانه و پرخاشگرانه متفاوت است و نیازمند تمرین و آگاهی از تکنیک‌های مختلفی مانند زبان بدن مناسب، بیان واضح نظرات، نه گفتن مودبانه، آمادگی برای مصالحه و حفظ نگرش مثبت است. با تقویت این مهارت، افراد می‌توانند تعادل مناسبی بین بیان نیازهای خود و حفظ روابط مثبت با دیگران برقرار کنند.
ایتا
بله
اینستاگرام
دیدگاه خود را بنویسید