تاریخ تحلیلی اسلام

مطالعه‌ی تاریخ اسلام، تنها مطالعه‌ی روایتی از وقایع گذشته نیست. تاریخ اسلام، عقیده‌ساز و هویت‌ساز است. شناخت صحیح از دین اسلام، بدون اطلاع از تاریخ اسلام غیر ممکن است. در دوره‌ی آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام کانون فرهنگی بصائر قصد داریم به مطالعه و تحلیل وقایع در یکی از مهم‌ترین برهه‌های تاریخی، یعنی از اواخر عمر شریف پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و واقعه غدیر تا اندکی پس از شهادت ایشان، بپردازیم.

دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام

دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام، فرصتی ارزشمند برای علاقه‌مندان به شناخت عمیق‌تر وقایع صدر اسلام و تحلیل رویدادهایی است که در شکل‌گیری عقاید و باورهای اصیل شیعی تأثیرگذار بوده‌اند. این دوره با تکیه بر منابع معتبر و رویکردی تحلیلی، مسیر روشن‌تری برای فهم ریشه‌های تاریخی بسیاری از باورهای اسلامی فراهم می‌کند. در این دوره قصد داریم به سوالات زیر پاسخ دهیم:

پیامبر اکرم در ابلاغ رسالت خود با چه گروه‌ها و جریاناتی مواجه بودند؟ ایشان برای استمرار امر الهی، پس از خود، چه تدابیری اندیشیدند؟ چرا اعراب پیامبری رسول خدا را پذیرفتند، اما درباره مهم‌ترین دستور ایشان، یعنی اعلام جانشینی امیرالمؤمنین علیه‌السلام اختلاف کردند؟ با وجود منع و ممنوعیت نقل حدیث در زمان سه زمامدار اول، آیا روایات صحیح به دست ما رسیده است؟ ائمه علیهم‌السلام چه تدابیری در این زمینه داشته اند؟

معرفی دوره با بیان استاد:

اهداف اصلی دوره آموزشی تاریخ اسلام

• اهمیت تاریخ در شکل‌گیری اعتقادات شیعی: این دوره با تاکید بر اهمیت مراجعه به تاریخ برای استحکام بخشیدن به باورهای شیعی، به بررسی ریشه‌های تاریخی برخی از عقاید و باورهای اصیل شیعه می‌پردازد.
• بررسی رفتار منافقان در آخرین روزهای عمر پیامبر اکرم: با مطالعه دقیق رفتار منافقان در لحظات پایانی حیات  پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، به درک بهتری از انگیزه‌ها و اهداف آن‌ها دست خواهیم یافت و می‌توانیم ارتباط این رفتارها را با وقایع پس از شهادت پیامبر بهتر تحلیل کنیم.
• تبیین وقایع پس از شهادت پیامبر اکرم: با بررسی دقیق وقایع پس از شهادت رسول خدا و به ویژه دوران خلافت سه زمامدار اول، به درک عمیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری اختلافات و جریان‌های مختلف در جامعه اسلامی دست خواهیم یافت.
• مقایسه روایت جمع‌آوری قرآن و میراث پیامبر اکرم در شیعه و اهل سنت: در این دوره به مقایسه روایت شیعه و اهل سنت در مورد جمع‌آوری قرآن، تلاش‌های منافقین برای دور کردن مردم از وصی پیامبر، اقدامات اهل بیت برای حفظ احادیث صحیح می‌پردازیم و به اهمیت حفظ و نگهداری از سنت پیامبر پی خواهیم برد.
• تدابیر اهل بیت علیهم‌السلام در حفظ سنت شیعی: با اشاره به تدابیر اهل بیت علیهم‌السلام در حفظ سنت شیعی، به اهمیت نقش آن‌ها در انتقال معارف اسلامی به نسل‌های بعدی تاکید می‌شود.

اهمیت شرکت در این دوره آموزشی

شناخت ریشه‌های اعتقادی و هویتی ما به عنوان یک مسلمان شیعه، ریشه در تاریخ اسلام دارد. پس مطالعه تاریخ، برای هر مسلمانی که به دنبال شناخت بهتر خود و دین اسلام است، ضروری است. بسیاری از شبهات و سوالات دینی به علت اطلاع کم از وقایع تاریخی و اعتماد به شنیده‌های غلط و غیر مستدل به وجود می‌آید. برای پاسخ به این گونه سوالات لازم است با مراجعه به منابع معتبر، از حقیقت ماجرا مطلع شویم. این نیاز برای فعالان فرهنگی در جامعه، و معلمان دینی و مذهبی دو چندان است؛ معلم آگاه از تاریخ اسلام، در پاسخ به سوالات گوناگون دانش آموزان و همچنین تدریس دین به نحو بهتر و تاثیرگذارتری عمل می‌کند.

مخاطبان دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام

چه کسانی می‌توانند در دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام شرکت کنند؟ 

این دوره نیازمند گذراندن هیچ پیش‌نیازی نیست. شرکت در دوره‌های آفلاین برای عموم آزاد است، اما دوره‌های آنلاین ویژه‌ی چهار گروه زیر برگزار می‌شود:

• معلم یا دبیر آموزش و پرورش
• طلبه حوزه علمیه
• مربی یا استاد قرآنی
• مدرسین کلاس‌های مذهبی

ثبت نام در دوره غیرهمزمان (آفلاین)
تاریخ تحلیلی اسلام

منبع دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام

دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام کانون بصائر بر مبنای دو منبع اصلی، کتاب «پس از غروب» و کتاب «بازی با قرآن و سنت» تدریس می‌شود. در ادمه به معرفی این دو کتاب می‌پردازیم.

کتاب «پس از غروب» نوشته یوسف غلامی

کتاب پس از غروب، بازخوانی حوادث کمتر از هزار روز از تاریخ بیش از هزار ساله ملت اسلام است که در حافظه تاریخی مسلمانان نقش بسته است. ارزیابی علمی رفتار مسلمانان پس از غروب آفتاب عمر رسول خدا می‌پردازد. این کتاب با تحلیل رفتار مسلمانان در این دوره حساس، بر پایه مدرک معتبر اهل سنت، بدون پیشداوری و تعصب، به ما کمک می‌کند تا به بسیاری از پرسش‌های بی‌پاسخ درباره تاریخ اسلام پاسخ دهیم. این کتاب به عنوان پژوهش برتر پیرامون رخدادهای پس از شهادت پیامبر اکرم تا پایان عصر سومین زمامدار و کتاب سال حوزه در سال 1381 معرفی شد.

مهمترین موضوعات کتاب به قرار زیر است:

• بیان حوادث تاریخی در آستانه رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله.
• علل و عوامل انحراف خلافت و تشکیل انجمن سقیفه.
• مهم ترین رویدادها در دوره سه زمامدار پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله.
• حکمت شکیبایی امام علی بن ابیطالب علیه السلام و عوامل انحراف مردم از پیروی خاندان رسالت علیهم السلام.

کتاب «بازی با قرآن و سنت» نوشته دکتر عبدالعلی موحدی

در کتاب بازی با قرآن و سنت به برخورد مسلمانان با قرآن و احادیث پیامبر اکرم پس از شهادت ایشان پرداخته شده است. تحلیل علت مخالفت با قرآن جمع شده توسط امیرالمؤمنین علیه‌السلام، منع کتابت حدیث و اقدامات ائمه علیهم‌السلام برای حفظ احادیث از جمله مهم‌ترین موضوعات این کتاب است. نام این کتاب بر اساس روایتی از امام صادق علیه‌السلام گرفته شده است که فرمودند: يَا اِبْنَ جُنْدَبٍ قَدِيماً عَمِرَ اَلْجَهْلُ وَ قَوِيَ أَسَاسُهُ وَ ذَلِكَ لاِتِّخَاذِهِمْ دِينَ اَللَّهِ لَعِباً ... ای پسر جندب! دیرزمانی است که نادانی، حیات گرفته و بنیانش استوار شده است، از آن رو که دین خدا را به بازی گرفتند. از دیگر کتاب‌های دکتر موحدی می‌توان به «حقیقت توحید، توهم شرک»، «پیمان و پایداری»، «مهر و ایمان»، «توسل» و «حیات برزخی» اشاره کرد.

سرفصل‌های دوره آموزشی تاریخ تحلیلی اسلام

1. ضرورت تاریخ پژوهی: در این درس ضمن بیان اهمیّت و لزوم مراجعه به تاریخ در نزد عقلا، به مصادیق اعتقادی شیعه که از تاریخ اخذ شده، اشاره می‌شود.

2. نصوص جانشینی امیرمومنان علیه السلام: تصریح به وصایت امیرالمؤمنین علیه السلام از همان ابتدای بعثت در روایات «یوم الدار» و «منزلت» انجام شد و در روز غدیر این امر به اوج خود رسید. ولی چه سیاستی در میان بود که سه ماه پس از غدیر، همه چیز فراموش گشت؟

3. آشنایی با نقشه ترور پیامبر صلی الله علیه و آله توسط منافقین در مواضع متعدد: منافقین چه کسانی بودند؟ آن‌ها برای از میان برداشتن رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله چه اقداماتی انجام دادند؟ آن‌ها چگونه در روز غدیر، بغض و کینۀ قلبی خود را نشان دادند؟

4. آشنایی با زمینه سازی خلافت امیرالمومنین علیه‌السلام در ماه‌های پایانی عمر پیامبر اکرم صلوات‌الله‌علیه‌وآله و اقدامات منافقین جهت غصب خلافت: تشکیل سپاه اسامه و اعزام آن به خارج از شهر، راهی برای دور کردن منافقین بود ولی برخی از آن‌ها بهانه‌هایی برای نرفتن آوردند به نحوی که رسول خداصلی الله علیه و آله به صراحت، کسانی که از این امر سرباز زد را لعن فرمودند. آیا این امر ریشه در صحیفۀ ملعونه دارد؟

5. آشنایی با حدیث قرطاس و عبارت حسبنا کتابُ الله: رسول خدا صلی الله علیه و آله در آخرین لحظات عمر خود می‌خواستند با نوشته‌ای، امر جانشینی را برای آخرین بار، روشن کنند ولی یک‌نفر جسارت کرد و حضرتش را متّهم به «هذیان‌گویی» کرد. آیا عقل، توهین را به رسول الله صلی الله علیه و آله قبول می‌کند؟

6. آشنایی با ابعاد ادعای امامت جماعت ابوبکر در آخرین نماز در زمان بیماری منجر به شهادت پیامبر اکرم: نیروهای نفوذی داخل خانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌خواستند ابوبکر را به جای رسول خدا صلی الله علیه و آله به نماز بفرستند که حضرت مخالفت کردند. با این وجود، بعد از شهادت آن حضرت، پروژه «انکار عجیب» کلید خورد! ولی به راستی چرا؟

7. آشنایی با ابعاد انکار عجیب از دنیا رفتن پیامبر صلی الله علیه و آله توسط عمر: پس از شهادت پیامبر اکرم، عمر بن خطاب قیل و قال عجیبی به راه انداخت و از دنیا رفتن ایشان را انکار نمود. علت این جنجال چه بود و سایر مسلمانان چه واکنشی نسبت به ادعای او داشتند؟

8. آشنایی با نحوه به حکومت رسیدن ابوبکر و غصب خلافت امیرالمومنین: بعد از شهادت رسول خدا صلی الله علیه و آله گروهی از مسلمانان (!) در سقیفه جمع شدند تا خلافت را به نفع خود، مصادره کنند که سه نفر از قریش، با حیله‌ای حساب شده، رقبا را کنار زدند و داستان انحراف اسلام را به نام خود ثبت کردند.

9. آگاهی نسبت به وقایع آغاز حکومت خلیفه اول و نحوه تثبیت آن: یک کودتا زمانی موفّق است که در کوتاه‌ترین زمان، اصلی‌ترین مخالفان را از صحنۀ رقابت خارج سازد ‌آن‌هم به هر صورت ممکن. اهل سقیفه بر آن شدند که با ایجاد رعب و وحشت، معادلات را به نفع خود به پایان برسانند! و تنها یک نفر هست که اگر قبول نکند، راهی بجز حذف او وجود ندارد. او کیست؟

10. آشنایی با علت و چگونگی شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها: «اگر علی علیه السلام بیعت کرد که دیگر مشکلی نیست ولی اگر بیعت نکرد، او و فاطمه سلام الله علیها و اهل خانه را با هم به آتش بکشید!» این گزارشی است حزن‌انگیز از لحظات دردناک حمله به خانه حضرت زهرا سلام الله علیها.

11. آشنایی با وقایع پس از حمله به خانه وحی و دوام نارضایتی حضرت زهرا سلام الله علیها از شیخین تا لحظه شهادت: دیگر آبرویی برای اهل سقیفه نمانده است! مردم ساده‌لوح را می‌شود با یک «عیادت سیاسی» مانند همیشه، فریب داد! غافل از اینکه حضرت زهرا سلام الله علیها این نقشه آنان را نقش بر آب کردند و امیرالمؤمنین علیه السلام نیز در اقدامی دلاورانه، هرگونه اقدام علیه قبر آن بانوی مخدّره را نیز مردود ساختند.

12. آشنایی با علت و چگونگی غصب فدک و اقدامات حضرت زهرا سلام الله علیها برای بازپس‌گیری آن: منافقین از میان همه اموال حضرت زهرا سلام الله علیها سراغ فدک می‌روند تا اهل بیت علیهم السلام خلع سلاح اقتصادی شوند و در عین حال، هتک حرمت دختر پیامبر خاتم سلام الله علیها نیز می‌شود. اما خطبۀ آتشین ایشان وبال گردن اهل سقیفه شد.

13. آشنایی با اقدامات و اتفاقات مهم دوران خلافت خلیفه اول: نگاهی مختصر و نیمه تحلیلی به مشخّصات و اخلاقیّات زمامدار اوّل و آشنایی با برخی رویدادهای مهم دوران زمامداری او.

14. آشنایی با اقدامات و اتفاقات مهم دوران خلافت خلیفه دوم: نگاهی مختصر و نیمه تحلیلی به مشخّصات و اخلاقیّات زمامدار دوم و آشنایی با برخی رویدادهای مهم دوران زمامداری او.

15. آشنایی با اقدامات و اتفاقات مهم دوران خلافت خلیفه سوم: نگاهی مختصر و نیمه تحلیلی به مشخّصات و اخلاقیّات زمامدار سوم و آشنایی با برخی رویدادهای مهم دوران زمامداری او.

مشخصات: